151. อชฺฌาราเม อุปาหนปฏิกฺเขปกถา

[248] ‘‘เยน สิปฺเปนา’’ติอาทินา อภิ อธิกํ ชีวนฺติ อเนนาติ อภิชีวนํ, กิํตํ? สิปฺปนฺติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ ตสฺสาติ สิปฺปสฺส ฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สาสเนฯ ยํสทฺโท วจนวิปลฺลาโสติ อาห ‘‘เย ตุมฺเห’’ติฯ หีติ สจฺจํฯ ยํนิปาโตติ ยํอิติ นิปาโต ยทิสทฺทสฺส อตฺเถ ปวตฺตตีติ โยชนาฯ อาจริยา เอวาติ เอวสทฺเทน อาจริยมตฺตภาวํ ปฏิกฺขิปติฯ หีติ สจฺจํฯ โสติ อวสฺสิโกฯ ตนฺติ ฉพฺพสฺสํฯ นิสฺสาย วจฺฉตีติ อวสฺสิกสฺส จตุวสฺสกาเล ฉพฺพสฺสสฺส ทสวสฺสิกตฺตา ตํ นิสฺสาย วสติฯ อุปชฺฌายมตฺตํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปชฺฌายสฺสา’’ติอาทิฯ มหนฺตตราติ อตฺตโน วุฑฺฒตราฯ อุปชฺฌายสฺส มตฺตํ ปมาณเมเตสนฺติ อุปชฺฌายมตฺตาฯ

[249] ปาทโต นิกฺขนฺเตน ขีลสทิเสน มํเสน ปวตฺโต อาพาโธ ปาทขีลาพาโธติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปาทโต’’ติอาทิฯ ปาทโต นิกฺขนฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ

[251] ติณปาทุกาติอาทีสุ ติเณน กตา ปาทุกา ติณปาทุกาติ วจนตฺถาทิํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เยน เกนจิ ติเณนา’’ติอาทิฯ ตํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ ‘‘ภูมิยํ สุปฺปติฏฺฐิตาติ’’อาทินา น สงฺกมิตพฺพาติ อสงฺกมนียาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ

[252] องฺคชาเตเนวาติ อตฺตโน องฺคชาเตน เอวฯ องฺคชาตนฺติ คาวีนํ องฺคชาตํฯ โอคาเหตฺวาติ เอตฺถ โอตฺยูปสคฺโค ทฬฺหตฺโถติ อาห ‘‘ทฬฺหํ คเหตฺวา’’ติฯ

153. ยานาทิปฏิกฺเขปกถา

[253] อิตฺถิยุตฺเตนาติ เอตฺถ รูฬีวเสน เธนุปิ อิตฺถี นามาติ อาห ‘‘เธนุยุตฺเตนา’’ติฯ ปุริสนฺตเรนาติ เอตฺถ ปุริโส เอว อนฺตโร อญฺโญ เอตฺถาติ ปุริสนฺตรํ ยานํฯ ปุริสนฺตโร นาม อตฺถโต สารถีติ อาห ‘‘ปุริสสารถินา’’ติ, ยาเนนาติ โยชนาฯ คงฺคามหิยายาติ เอตฺถ คงฺคา จ มหี จ คงฺคามหี, ตตฺถ กีฬิกา คงฺคามหิยาติ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘คงฺคามหีกีฬิกายา’’ติฯ ตตฺถ หิ อิตฺถิปุริสา ยาเนหิ อุทกกีฬํ กีฬนฺติฯ ปุริสยุตฺตํ หตฺถวฏฺฏกนฺติ เอตฺถ ‘‘อนุชานามิ ภิกฺขเว ปุริสยุตฺตญฺจ หตฺถวฏฺฏกญฺจา’’ติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เอตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ปุริสยุตฺตนฺติ ปุริเสน ยุชฺชิตพฺพนฺติ ปุริสยุตฺตํ ยานํฯ หตฺถวฏฺฏกนฺติ หตฺเถน วฏฺเฏตพฺพนฺติ หตฺถวฏฺฏกํ ยานํฯ ยานุคฺฆาเตนาติ ยานสฺส อุลฺลงฺฆิตฺวา คมเนนฯ หนธาตุ หิ คตฺยตฺโถฯ ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยานํ อภิรุหนฺตสฺสา’’ติอาทิฯ ‘‘ตปฺปจฺจยา’’ติ อิมินา ยานุคฺฆาเตนาติ เอตฺถ เหตฺวตฺเถ กรณวจนนฺติ ทสฺเสติฯ ปีฐกสิวิกนฺติ ปีเฐน สห กตํ สิวิกํฯ ปฏโปฏลิกนฺติ ปฏมยํ โปฏลิกํฯ